حتما بخوانید

داستان عبدالله بن عباس و بیت‌المال بصره

امام علی (ع) پس از آغاز خلافت، عبدالله بن عباس را به عنوان حاکم بصره منصوب کردند. ابن عباس از خویشاوندان نزدیک امام و از صحابه برجسته پیامبر بود. امام به او اعتماد داشتند و بصره را که از شهرهای مهم و استراتژیک آن زمان بود، به او سپردند.

مدتی بعد، گزارش‌هایی به امام علی (ع) در کوفه رسید که نشان می‌داد عبدالله بن عباس بخشی از بیت‌المال بصره را برای کمک به نیازمندان در منطقه دیگری خرج کرده یا به نحوی در آن تصرف کرده است. امام که بر عدالت و نظارت دقیق بر اموال عمومی بسیار حساس بودند، بلافاصله به ابن عباس نامه نوشتند.

در این نامه‌ها، امام علی (ع) با لحنی تند و قاطع، ابن عباس را به شدت سرزنش کردند. استدلال امام این بود که هر حاکمی مسئول مردم همان منطقه‌ای است که بر آن حکومت می‌کند. اولویت اصلی برای کمک‌رسانی، فقرا و نیازمندان خود بصره هستند. استفاده از بیت‌المال بصره برای کمک به مردم دیگر مناطق، در حالی که مردم خود بصره نیازمند هستند، از نظر امام علی (ع) مصداق بی‌عدالتی و خیانت در امانت بود.

امام در یکی از نامه‌های خود به او فرمودند:

«آیا از خدا نمی‌ترسی؟ آیا حق را به اهلش بازنمی‌گردانی؟ آیا اموال خدا را که در دست توست، در راه ناحق خرج می‌کنی؟»

این نامه‌ها نشان‌دهنده دقت و حساسیت فوق‌العاده امام علی (ع) در مدیریت بیت‌المال است. ایشان حتی با نزدیک‌ترین یاران و خویشاوندان خود نیز در مورد اجرای عدالت هیچ‌گونه گذشتی نداشتند.

این ماجرا در نهایت منجر به آن شد که ابن عباس با نارضایتی از منصب خود کناره‌گیری کند و به مکه برود. امام علی (ع) به دنبال این ماجرا، حاکم دیگری را برای بصره تعیین کردند.

این داستان به خوبی نشان می‌دهد که در دیدگاه امام علی (ع)، مسئولیت حاکم در قبال مردمش یک اولویت مطلق است و هرگونه تخطی از آن، حتی با نیت خیر، پذیرفته نیست