🧠تحلیل عمیق:
متن حدیث:
"إذا كنتَ في إدبارٍ و الموتُ في إقبالٍ، فما أسرعَ الملتقى!"

۱. تحلیل مفهومی ـ هستی‌شناختی :
در این جمله یک حقیقت بنیادی در مورد هستی انسان بیان می‌شود :
۱.۱. حرکت دوگانه هستی:
انسان در حالت "ادبار" است: یعنی در حال از دست دادن لحظه‌های حیات، کاهش قوای جسمانی، پیر شدن، و نزدیک شدن به نیستی است.
مرگ در "اقبال" است: یعنی مرگ با گذر زمان به سمت انسان حرکت می‌کند؛ این تصویر یک حرکت همگرا است: موجود زنده از عمرش کاسته می‌شود و در مقابل، مرگ از فاصله‌اش می‌کاهد.

۱.۲.قاعده‌ی تقارب تدریجی :

این جمله بر یک اصل طبیعی دلالت دارد:
> دو متحرک که به سمت هم در حرکت‌اند، برخوردشان سریع‌تر از آن است که یکی ساکن یا هر دو در حال دور شدن باشند.
یعنی:
> اگر انسان در مسیر زوال باشد و مرگ نیز در مسیر رویارویی با انسان، «برخورد» بسیار سریع خواهد بود.
این همان چیزی است که در فیزیک به آن نرخ نزدیک شدن دو جسم در حرکت هم‌جهت ولی با سرعت‌های مخالف می‌گویند .

۲. تحلیل روان‌شناختی و اخلاقی:

از منظر روان‌شناختی و اخلاق دینی، این جمله نوعی هشدار یا بیدارباش معنوی است. ساختار جمله، تعجب و هشدار را در خود دارد:
وقتی می‌گوید «ما أسرع الملتقى»، در واقع ما را متوجه سرعت بالای گذر عمر و نزدیک شدن مرگ می‌کند.
پیام روان‌شناختی آن این است: غرّه نشو به زمان؛ وقت اندک است، آمادگی لازم است.

۳. شواهد روایی مرتبط:

💠 نهج البلاغه – حکمت 42:

> "ما أسرع الساعات فی الیوم، و أسرع الأیّام فی الشهر، و أسرع الشهور فی السنة، و أسرع السنین فی العمر!"
ترجمه: چقدر ساعت‌ها در روز سریع می‌گذرند، و روزها در ماه، و ماه‌ها در سال، و سال‌ها در عمر!

⬅️ این نشان می‌دهد که عمر با سرعت می‌گذرد و باید درنگی برای خودسازی داشت؛ همان چیزی که در «فما أسرع الملتقى» گفته شده است.