🌱 🌳«اصل نسبی» در نگاه روایات
إذا كرم أصل الرّجل كرم مغيبه و محضره:

در منابع شیعه ، اصل نسبی به معنای ریشه خانوادگی و وراثت اخلاقی، همواره به عنوان یکی از عوامل مهم شکل‌گیری شخصیت معرفی شده است. روایات آن را به سه بعد تقسیم کرده‌اند:

1. نسب ایمانی → خانواده اهل ایمان و تقوا.
2. نسب اخلاقی → وراثت صفات نیک (حیا، شجاعت، امانت…).
3. نسب اجتماعی → جایگاه شرافت‌آمیز که رفتار را تحت نظارت اجتماعی قرار می‌دهد.

📚روایات مرتبط با «اصل نسبی»

الف) انتخاب همسر و تأثیر نسل
پیامبر اکرم ﷺ:
> «اختاروا لنطفكم فإن العِرق دسّاس.»
برای نطفه‌های خود همسر شایسته برگزینید، زیرا ریشه (نسب) اثرگذار است.
(الکافی، ج۵، ص۳۳۲)

تحلیل: این روایت پایه‌ای‌ترین دلیل اهمیت «کرم اصل نسبی» است؛ پیامبر می‌گوید که صفات و ویژگی‌های اخلاقی در نسل آینده نفوذ می‌کند و حتی در رفتار پنهان و آشکار فرد خود را نشان می‌دهد.

ب) وراثت صفات از اهل ایمان
امام صادق علیه‌السلام:
> «انظروا من تزوّجون فإن العِرق دسّاس.»
دقت کنید با چه کسانی ازدواج می‌کنید، چون ریشه خانوادگی در نسل نفوذ دارد.
(همان منبع)

تحلیل: تأکید امام صادق همان نکته پیامبر است، اما با اشاره به مسئولیت انتخاب همسر. «اصل کریم» از این مسیر تضمین می‌شود.

ج) حسن خلق نشانه کرم نسب
امام علی علیه‌السلام:
> «حُسن الأخلاق برهان كرم الأعراق.»
خوش‌اخلاقی، دلیل شرافت اصل و نسب است.
(غرر الحکم، ح۴۴۸۰)
تحلیل: یعنی اگر کسی در محضر و مغیب خوش‌رفتار است، این ثبات رفتاری غالباً ریشه در اصل نسبی او دارد.

✳️ اصل پاک، ثبات شخصیت

امام صادق علیه‌السلام:
> «مَن أصلُهُ طَيّبٌ لا يُؤثّر فيه الفساد.» (کافی، ج ۲، ص ۱۹۶)
کسی که ریشه‌اش پاک باشد، فساد بر او اثر نمی‌گذارد.
تحلیل: این حدیث نشان می‌دهد که «کرم اصل» نه تنها باعث صداقت در حضور و غیاب می‌شود، بلکه فرد را در برابر تغییرات محیطی و فشارهای اجتماعی مقاوم می‌کند

📚 نمونه تاریخی
محمد بن ابی‌بکر
نسب او از نظر خونی به ابوبکر می‌رسید، اما از کودکی تحت تربیت امام علی علیه‌السلام رشد کرد.

این تربیت او را به «اصل نسبی ولایی» پیوند زد و موجب شد چه در میدان حکومت و چه در عرصه‌های خطر، ثبات و وفاداری‌اش به ولایت تغییر نکند.