صد تیغ جفا بر سر و تن دید یکی چوب

تا شد تهی از خویش و نی اش نام نهادند

معنی: صد شمشیر و ضربه آزاردهنده بر تمام وجود این چوب خورده است که درونش خالی شده و به شکل نی در آمده است.

مفهوم بیت
1- یعنی این نی که از ابزار موسیقی است و یا آن می توان صدای زیبایی شنید، از همان ابتدا این شکلی نبوده! بلکه سختی های زیادی مثل رنج تیغ شمشیر را تحمل کرده است تا به این جا رسیده است.

2- در این شعر، منظور از چوب همان انسان است. انسانی که در ابتدا وجودش پر از منیت و خودخواهی است اگر بخواهد به کمال برسد و درونش از صفات منفی خالی شود، باید سختی هایی را تحمل کند تا از درون متحول گشته و به کمال برسد.

3- اگر دقت کرده باشید، برخی انسان های بزرگ که وقتی صحبت می کنند، همه از سخن ایشان لذت برده و با جان و دل می پذیرند، همه اینها حاصل سختی هایی است که او در زندگی تحمل کرده و راه های فراوانی را پشت سر گذاشته و تجارب زیادی کسب کرده است. چنین شخصی مثل همان نیِ سختی دیده ای است که وقتی سخن می گوید گویی آواز خوشی از درونش می دمد که روح و جان آدمیان را تحت تاثیر قرار می دهد.

4- انسان با تلاش و سخت‌کوشی می تواند موفق شود و بهترین جایگاه را کسب کند.

5- اگر انسان درون خود را از صفات رذیله خالی کند، حتما دیگران از مصاحبت با او لذت خواهند برد.

6- ما در ظاهر، موفقیت دیگران را می بینیم ولی هیچ گاه توجه نمی کنیم که او برای رسیدن به این جایگاه چقدر تلاش کرده و سختی کشیده است.