دوران طلایی اسلام (Islamic Golden Age) 🌟

دوران طلایی اسلام به دوره‌ای از تاریخ اسلام گفته می‌شود که علوم و فنون و دانش‌های مختلف شروع به رشد و شکوفایی چشمگیری در سرزمین‌های اسلامی کرد. این دقیقاً در زمانی بود که اروپا در جهل و خرافات‌هایی که زمینه آن کلیسای کاتولیک بود به سر می‌برد که اصطلاحاً به این دوره «قرون وسطا» گفته می‌شود.

دانشمندان مختلف جهان اسلام، نقش بسزایی در رشد و پیشرفت و تکامل علوم و فنونی مثل کشاورزی، هنر، اقتصاد، صنعت، معماری، حقوق، ادبیات، دریانوردی، فلسفه، شیمی، فیزیک، طب، تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، و... در جهان اسلام ایفا کردند. مسلمانان در علم نجوم و ریاضیات در جهان پیشرو بودند.

این دوره تاریخی به مدت 5 قرن از سال 762 میلادی (141 خورشیدی) با تأسیس کتابخانه‌ای به نام «دارالحکمه» در بغداد، در زمان خلافت منصور عباسی آغاز شد و پایان آن سال ۱۲۵۸ میلادی (637 خورشیدی) با حمله مغولان و سقوط بغداد و تخریب دارالحکمه به دست آنان رقم خورد.

پس از ظهور اسلام و گسترش آن به وسیله فتوحات اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی، ملت‌های تازه مسلمان (عرب، ایرانی، آفریقایی، ترک، رومی و هندی) در زیر یک پرچم گرد هم آمدند و تمدنی عظیم و شکوهمند به‌وجود آوردند؛ در قرن 8 م. یعنی اوج گسترش قلمرو مسلمانان، در شهر بغداد که پایتخت خلافت عباسی بود کتابخانه‌ها و دانشگاه‌ها به راه افتادند و مسلمانان از آنجایی که به علم‌اندوزی بسیار اهمیت می‌دادند، شروع به ترجمه کتب علمی گوناگون کردند.

نهضت ترجمه: در سال‌های اولیه این دوران، دانشمندان و علمای مسلمان از ملل گوناگون (خصوصاً ایرانی) گرد هم آمدند و شروع به ترجمه آثار علمی و ادبی از زبان‌های دیگر مانند پهلوی، یونانی، سریانی، سانسکریت (هندی باستان) و چینی، به زبان عربی و بعدتر به فارسی نوین و ترکی و لاتین و سندی کردند. آثار و کتاب‌های علمی زیادی ترجمه شد و در نتیجه علوم عهد باستان از عراق، یونان، ایران، مصر، چین، هند، روم و آفریقا با هم درآمیخته شدند تا زمینه‌ساز شکل‌گیری و توسعه تمدن اسلامی و ادغام آن با تمدن‌های باستانی ایران و یونان و روم و هند و چین باشند.

از یک طرف دیگر، پیروزی اسلام بر امپراتوری تانگ (چین) در نبرد طراز (سال 751 م.) باعث اسارت چینی‌هایی شد که نحوه کاغذسازی را به مسلمین آموختند و به‌سرعت کاغذسازی در جهان اسلام رواج پیدا کرد و انتشار و نگهداری کتاب را آسان نمود. پس از آن، دستگاه خلافت عباسی با برمکیان (خاندان پرنفوذ ایرانی) و سپس با دانشگاه جندی‌شاپور (که از دوران ساسانی مانده بود) ارتباط برقرار کرد و فرآیند نشر علوم مختلف و گسترش علوم و فنون سریع شد.

علما و فلاسفه از مناطق مختلف در بغداد حضور داشتند و بغداد مرکز رفت‌وآمد و تبادل علمی بین علمای مسلمان بود. بعد از بغداد نیز شهرهایی چون ری و سمرقند و بلخ و نیشابور و قاهره نیز شهرهای علمی محسوب می‌شدند.

در این دوران شکوفایی علمی در جهان اسلام، دانشمندان مسلمان علومی را گسترش دادند که بعدها با راه یافتن به اروپا، شکوفایی علمی را برای اروپاییان فراهم کرد؛ به نوعی دانش در غرب و اروپا را باید مدیون تلاش تمدن اسلامی و ایرانیان در زمینه علم و دانش دانست؛ اساس تمدن اروپایی جدید هم تا آنجا که به علوم و فنون است به کمک ترجمه کتب علمی از زبان عربی است. اولین زمینه ورود علوم اسلامی به اروپا، «اندلس» بود که همان اسپانیا و پرتغال است؛ اندلس قرن‌ها در حکومت مسلمانان قرار داشت و شکل‌گیری تمدن اسلامی در اندلس نیز سبب شد تا علوم به اروپا راه یابد.

دستاوردهای علمی اسلامی طیف وسیعی از حوزه‌های نجوم، ریاضی، طب، شیمی، زراعت، جغرافیا، فیزیک، جانورشناسی و... را در بر می‌گرفت. اختراعات دانشمندان مسلمان در این دوران، باعث بسیاری از اکتشافات و پیشرفت‌های علمی در طول نهضت علمی اسلام و اروپا شد. عددنویسی هندی-عربی جایگزین عددنویسی رومی در اروپا شد. اختراعات و کشفیات دیگری همچون اسطرلاب، عدسی، ذره بین، جبر، اعشار، تابع، تقطیر، تبلور، جوهر نمک، تیزاب، قهوه و... .

عده کمی از دانشمندان:
امام جعفر صادق، جابر بن حیان، ابن هیثم، ابن سینا، خوارزمی، ابوریحان بیرونی، زکریای رازی، ابن بطوطه، ابن خردادبه، خیام، غیاث الدین کاشانی، البتانی، حاسب کرجی، فارابی، ثابت بن قره، ابن خلدون، اسحاق کندی، ابن رشد، غزالی، فخر رازی، ابن نفیس، طبری، سرخسی، ابن حزم، ابن مسکویه، ابن خطیب، نظام الملک، جلال الدین سیوطی، جزری، مسعودی، ابوزید بلخی، نصیرالدین طوسی و...

پس از حمله مغولان و نابودی دارالحکمه بغداد، دوران طلایی اسلامی به پایان رسید اما با تلاش‌های دانشمندان مسلمان ایرانی از جمله خواجه نصیر طوسی، مغولان اسلام آوردند و این آغاز دوره جدیدی در تاریخ اسلام است.
#afhu #اسلام #علم #ایران #مسلمان #تمدن_اسلامی #علمی #اسلامی