امام جعفر صادق علیه السلام ششمین امام شیعیان یکی از ب

امام جعفر صادق (علیه السلام)، ششمین امام شیعیان، یکی از بزرگترین شیوخ و علما و فقهای برجسته دینی نزد اهل سنت و یکی از بزرگترین شخصیت‌های تاریخ اسلام و از برجسته‌ترین دانشمندانی است که در شکل‌گیری علم و دانش و فقه و معارف اسلامی و انسانی مشارکت داشته است.

امام صادق (ع) با نام کامل «جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب هاشمی القریشی» در سال 83 ه.ق (702 م) در مدینه متولد شد. پدر ایشان امام محمد باقر (علیه السلام) و مادرش فاطمه ملقب به ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر تیمی قریشی است. او به خاطر صداقت و امانت‌داری ملقب به «صادق» بود و حتی دشمنانش در حضور دوستان و عزیزانش به کمالات او معترف بودند.

امام صادق (ع) در زندگی‌اش شاهد دوران مهمی از تاریخ اسلام بود؛ یعنی سقوط حکومت اموی و ظهور خلافت عباسی؛ از این رو او از آشفتگی سیاسی این دوره بهره برد و مکتب فکری که از زمان امام باقر (ع) در حال شکل‌گیری بود را گسترش داد و هزاران شاگرد از مکاتب و گرایش‌های مختلف از جمله سنّی و شیعه داشت؛ مثلاً امام ابوحنیفه و مالک بن انس، دو تن از امامان اعظم چهارگانه اهل سنت و رؤسای مکتب حنفی و مالکی به طور مستقیم و دو تن دیگر از آنها یعنی احمد بن حنبل و امام شافعی (رؤسای مکتب حنبلی و شافعی اهل سنت) غیرمستقیم نیز شاگرد ایشان بودند.

امام صادق (علیه السلام) در شکل‌گیری و توسعه علوم اسلامی نقش بسیاری داشت و از این جهت نیز مورد احترام بسیار است. مکتب امام صادق (ع) ممتاز بود و فقط به علوم دینی (فقه و اصول و رجال و حدیث و فلسفه و کلام و اخلاق و عرفان و تفسیر و تجوید) محدود نمی‌شد، بلکه شامل علوم طبیعی، ریاضیات، طب، شیمی، نجوم، ادبیات، فیزیک، جغرافیا و... می‌شد؛ جابر بن حیان، شیمی‌دان مشهور ایرانی ملقب به پدر علم شیمی نیز از شاگردان امام صادق (ع) ذکر شده. امام صادق (ع) معتقد بود که «علم نوری است که خداوند در قلب هر که بخواهد می‌گذارد» (مصباح الشریعة، ص16/مجلسی، بحارالانوار، ج1، ص224) و یاران خود را به طلب علم و تدبر در آیات خداوند فرا می‌خواند.

یکی از مهمترین دستاوردهای امام صادق (ع) مستندسازی اصول فقه و مکتب جعفری بود که مکتب اصلی شیعیان اثنی عشری است. ایشان اصول فقه جعفری را بر اساس قرآن کریم و سنت شریف نبوی ﷺ و سیره اهل بیت علیهم السلام پایه‌گذاری کرد. همیشه تأکید می‌کرد که «حديث من حديث پدرم، و حديث پدرم حديث جدم، و حديث جدم حديث حسين (ع)، و حديث حسين (ع) حديث حسن (ع)، و حديث حسن (ع) حديث امیرالمؤمنين (ع)، و حديث امیرالمؤمنين (ع) حديث رسول خدا (ﷺ)، و حديث رسول خدا (ﷺ) گفتار خدای عزوجل ﷻ است». (کلیني، الکافي، ج1، ص53)

حضرت جعفر صادق (ع) نزد مسلمانان اهل سنت نیز به عنوان راوی معتبر حدیث، عالم، فقیه، متکلم، فیلسوف و معلمی برای علمای اهل سنت (ابوحنیفه و مالک بن انس که رئیس مذهب‌های حنفی و مالکی هستند) مورد احترام فراوانی است؛ در همین راستا امام ابوحنیفه در مورد ایشان فرمود: «من فقیه‌تر و داناتر از جعفر بن محمد ندیده‌ام. او داناترین فرد این امت است.» (سير اعلام النبلاء، ج6، ص258/تاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۹۹-۱۹۸، ح۲۱۸۳/بحارالانوار، ج47، ص217) ایشان همچنین در زنجیره‌های آغازین بسیاری از فرقه‌های صوفی نقش برجسته‌ای دارد.

کتاب‌ها و آثار بسیاری در علوم مختلف به امام صادق (ع) منسوب است و هزاران حدیث از آن حضرت نقل شده که در کتب حدیثی شیعه مانند «کافی» از شیخ کلینی، «من لایحضره الفقیه» از شیخ صدوق، «تهذیب الاحکام» و «الاستبصار» از شیخ طوسی، «بحارالانوار» از علامه مجلسی، «وسائل الشیعه» از شیخ حر عاملی و بسیاری از کتب حدیثی اهل سنت نظیر صحیح مسلم، ادب المفرد، سنن ترمذی، مسند مالک بن انس، مسند احمد بن حنبل، سنن نسایی، المستدرک، و بخصوص السنن الکبری و... جمع‌آوری شده است.

امام صادق (علیه السلام) با زهد و تقوا زندگی کرد و در اخلاق و رفتار الگو بود. روایت شده است که می‌فرمود: «مردم را به آموختن غیر زبان خودشان دعوت کنید، تا پرهيزكارى و كوشش در عبادت و نماز و خوبى را از شما ببينند؛ اينها خود دعوت‌كننده است.» (کلینی، كافى، ج2، ص78)

امام جعفر صادق (ع) مورد آزار و اذیت ابوجعفر منصور خلیفه عباسی که از نفوذ علمی و معنوی ایشان در امت اسلام و از دست رفتن موقعیت بنی‌عباس بیمناک بود واقع شد. در نهایت ایشان در سال 148 ه.ق (معادل ۷۶۵ م) در سن 63 سالگی در مدینه بر اثر مسمومیت به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در کنار پدر و جد و عموی جدش به خاک سپرده شد.

مقام امام صادق (علیه السلام) در قلوب پیروانش وصف‌ناپذیر است. او امام معصوم، وارث علم پیامبر (ﷺ) و چراغ هدایت است.

اللهم صل على محمد وعلى آل محمد، كما صليت على ابراهيم وعلى آل ابراهيم انک حميد مجید