شرح دقیق و تحلیلی

🧠شرح دقیق و تحلیلی:
🟩 متن روایت:
إذا أرادَ أحدُكم أن لا يَسألَ اللهَ سُبحانهُ شيئاً إلاّ أعطاه، فَليَأيَس مِنَ الناسِ، ولا يَكُن لهُ رَجاءٌ إلاّ اللهُ سُبحانه.

✅ ۱. این روایت شرطِ «استجابت تضمینی دعا» را بیان می‌کند:

امام علی (ع) نمی‌گوید فقط "دعا کنید تا خدا بدهد"، بلکه می‌فرماید:
> اگر می‌خواهی دعایت همیشه مستجاب شود، راهش این است که «دل‌ات به مردم بسته نباشد» و «رجاء و امیدت فقط به خدا باشد».
یعنی:
🧠 وابستگی روانی و قلبی به خلق، سدّی در مسیر استجابت دعاست.

✅ ۲. چرا رجاء از مردم مانع استجابت است؟

چون در نگاه توحیدی:
دلِ بنده باید فقط متوجه خدا باشد.
اگر امید و ترسِ دل، بین خالق و مخلوق تقسیم شود، اخلاص از بین می‌رود.
دعایی که با دلِ دوتکه باشد، به آسمان نمی‌رود.

📌 وقتی انسان به مردم امیدوار است، ناخواسته:
خدا را فرعی می‌بیند،
خلق را اصلی می‌بیند،
دعا و تضرعش، از روی دل‌گرفتگی نیست.

✅ ۳. یأس از مردم = عزت نفس

وقتی انسان از مردم ناامید می‌شود:
عزت نفس پیدا می‌کند،
چاپلوسی نمی‌کند،
سراغ حرام نمی‌رود برای رسیدن به روزی،
فقط به درگاه خدا تضرع می‌کند.

🔹 این همان مقام «حرّ بودن» است که امام حسین (ع) فرمود:

> «إن لم يكن لكم دين، فكونوا أحراراً في دنياكم»
اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید.

✅ ۴. معنای توکل واقعی در همین روایت نهفته است

این روایت به‌صورت عملی توکل را تعریف کرده:
یعنی قطع دلبستگی به مردم (یأس از خلق)
و بستن همه امیدها به خدا (رجاء به خالق)

🌱 نتیجه‌اش چیست؟
🔹 خدا درهای غیب را باز می‌کند.
🔹 دعاها یکی‌یکی مستجاب می‌شوند، چون خالصانه‌اند.
🔹 انسان سبک‌بال می‌شود و دیگر از تحقیر و ندادن مردم نمی‌ترسد.

🟨 شواهد روایی و قرآنی

📘 قرآن:
> وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ
هر کس بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت می‌کند.
(سوره طلاق، آیه 3)
🔹 یعنی اگر فقط به خدا تکیه کند، خدا خودش کافی است.
نیاز به مردم نیست.

📘 امام صادق (ع):
> إذا أراد العبد أن يُسأل، فلا يُعطى، فلْيَسأل الله، ولا يَسأل الناس.
هر گاه بنده بخواهد چیزی بخواهد ولی به او داده نشود، باید فقط از خدا بخواهد، نه از مردم.
(الکافی، ج 2، باب التوکل)

📘 امام علی (ع):
> من رجا الناس ذلّ، و من رجا الله عزّ.
کسی که به مردم امید بندد، خوار می‌شود؛ و کسی که به خدا امید ببندد، عزیز می‌گردد.
(نهج البلاغه، حکمت 61)