تحلیل علمی در ابعاد مختلف

✅ تحلیل علمی در ابعاد مختلف
«مَنْ هَمَّ بِالسَّيِّئَةِ فَلاَ يَعْمَلْهَا فَلاَ يُؤَاخِذُهُ اَلرَّبُّ فَإِنَّهُ رُبَّمَا عَمِلَ اَلسَّيِّئَةَ فَيَرَاهُ اَلرَّبُّ عَزَّ وَ جَلَّ فَيَقُولُ وَ عِزَّتِي وَ جَلاَلِي لاَ أَغْفِرُ لَهُ أَبَداً.»
ترجمه: هر کس تصمیم گناه کند ولی آن را انجام ندهد، پروردگار او را مؤاخذه نمی‌کند؛ زیرا چه‌بسا کسی گناه کند و پروردگار عزوجل آن را ببیند و بفرماید: به عزت و جلالم سوگند هرگز او را نمی‌بخشم.

✅ تحلیل علمی در ابعاد مختلف
الف) بعد فقهی
• نیت گناه بدون اقدام عملی حرام نیست ولی اگر به مرحلهٔ عزم و مقدمات عملی برسد، وارد گناه قلبی می‌شود.
• در صورت ترک عملی، هیچ عقاب شرعی ندارد، بلکه پاداش هم دارد (روایات دیگر آن را تأیید کرده‌اند).
• گناه انجام‌شده اگر همراه با استخفاف، اصرار، و حالت معاندانه باشد، مشمول «لا أَغْفِرُ لَهُ أَبَداً» می‌شود.
ب) بعد اخلاقی
• ترک گناه پس از نیت، تمرین کنترل نفس است؛ این نقطهٔ پیروزی اراده بر شهوت محسوب می‌شود.
• ترک در اوج قدرت (مثلاً کسی می‌تواند گناه کند اما صرفاً برای خدا ترک می‌کند) بالاترین درجهٔ تقوا است.
• تأکید بر این‌که خداوند نیت را می‌داند و برای ترک، پاداش مضاعف قرار می‌دهد تا انگیزهٔ انسان تقویت شود.
ج) بعد روان‌شناختی
• صرف نیت گناه، اگر ادامه یابد، ذهن را آلوده و حساسیت نسبت به زشتی را کاهش می‌دهد.
• ترک آن نیت، فرایندی از بازداری شناختی و تقویت قدرت اراده است که در روان‌شناسی اخلاق با عنوان( خودتنظیمی) مطرح است.
• حالت تهدید «لا أَغْفِرُ لَهُ أَبَداً» نشان‌دهندهٔ نقطهٔ خطر است: وقتی گناه به صورت عمدی و از روی بی‌اعتنایی به خدا انجام می‌شود.
د) بعد معرفتی و کلامی
• تأکید بر علم و مشاهدهٔ الهی: «فَيَرَاهُ الرَّبّ» یعنی گناه در منظر الهی اتفاق می‌افتد، پس انسان همیشه در محضر خداست.
• «عِزَّتِي وَ جَلالِي» سوگند الهی برای نشان دادن قطعیت مجازات برخی گناهان است، که نشان‌دهندهٔ شدت اثر مخرب آن گناهان در نظام ارزش‌ها است.
✅ . شواهد روایی
الف) پاداش ترک گناه
امام صادق (ع):
«مَنْ هَمَّ بِالسَّيِّئَةِ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ.»
ترجمه: هر کس نیت گناه کند و انجام ندهد، برای او یک حسنه نوشته می‌شود.
📚 الکافی، ج۲، ص۴۲۹، ح۲
ب) شدت گناه با استخفاف
امام صادق (ع):
«لاَ صَغِيرَةَ مَعَ الإِصْرَارِ.»
ترجمه: هیچ گناه کوچکی با اصرار، کوچک نمی‌ماند.
📚 الکافی، ج۲، ص۲۸۸
ج) برتری ترک لذت برای خدا
امام صادق (ع):
هر کس شهوتی را برای خدا ترک کند، خدا برای او حسنه‌ای می‌نویسد.
📚 الکافی، ج۲، ص۱۲۸