حاج قاسم سلیمانی

" وَ جَعَلْنٰا مِنْ‌ بَيْنِ‌ أَيْدِيهِمْ‌ سَدًّا وَ مِنْ‌ خَلْفِهِمْ‌ سَدًّا فَأَغْشَيْنٰاهُمْ‌ فَهُمْ‌ لاٰ يُبْصِرُونَ‌ " كلمه" سد "به معناى حائل بين دو چيز است. و جمله" من بين أيديهم و من خلفهم " كنايه از همه جهات است. و كلمه" غشى "و" غشيان "به معناى پوشاندن است، مثلا مى‌گويند:" غشيه كذا "يعنى فلان چيز او را پوشاند و فرا گرفت. و نيز مى‌گويند:" أغشى الامر فلانا "يعنى فلان گرفتارى شروع كرد فلانى را در خود فرو ببرد و بپوشاند. و اين آيه شريفه متمم تعليل سابق است. و جمله" جعلنا "در اين آيه عطف است بر" جعلنا "در آيه قبلى. و از تفسير فخر رازى حكايت شده كه در معناى تشبيهى كه در اين دو آيه آمده گفته است: مانعى كه نمى‌گذارد آدمى در آيات خدا نظر كند، دو قسم است: يكى از نظر در آيات أنفس جلو مى‌گيرد، و ديگرى از نظر در آيات آفاق، موانع قسم اول را تشبيه كرده به غل و زنجيرى كه صاحبش را مقمح مى‌كند، و نمى‌گذارد سر خود را پايين آورده و خود را نگاه كند، و چشم بر بدن خود بيفكند. و قسم دوم را تشبيه كرده به سدى كه اطراف آدمى كشيده شده باشد و نگذارد انسان آفاق را ببيند و آياتى كه در آفاق هست برايش ظاهر گردد، كسى كه مبتلا به اين دو مانع شود به كلى از نظر كردن محروم مى‌ماند . و معناى دو آيه اين است كه: كسانى كه از اين كفار ايمان نمى‌آورند، براى اين است كه ما در گردنشان غل افكنده‌ايم و دستشان را بر گردنشان بسته‌ايم، و غل تا چانه‌شان را فرا گرفته و سرهايشان را بالا نگه داشته، به همين حال هستند، و نيز از همه اطراف آنان سد بسته‌ايم، ديگر نه مى‌توانند ببينند و نه هدايت شوند. پس در اين دو آيه حال كفار را در محروميت از هدايت يافتن به سوى ايمان، و اينكه خدا آنان را به كيفر كفرشان و گمراهى و طغيانشان محروم كرده، مثل زده و مجسم ساخته است. در تفسير آيه " إِنَّ‌ اَللّٰهَ‌ لاٰ يَسْتَحْيِي أَنْ‌ يَضْرِبَ‌ مَثَلاً مٰا بَعُوضَةً‌ فَمٰا فَوْقَهٰا" در جلد اول اين كتاب گفتيم: اين اوصافى كه در اين مثل و در نظايرش در قرآن براى مؤمنين و كفار ذكر شده، كشف مى‌كند از اينكه براى انسان حياتى ديگر در باطن اين حيات دنيوى هست كه از حس مادى ما پوشيده شده، و به زودى در هنگام مرگ و يا در روز بعث، آن حيات براى ما ظاهر و محسوس مى‌شود. پس بنا بر اين كلام در نظاير اين آيات و در مثلهاى مورد بحث بر مبناى حقيقت‌گويى است، نه مجازگويى، كه بعضى از مفسرين پنداشته‌اند.