تنها چیزی که در قبر از انسان باقی می ماند عجب الذنب است

سیری در عالم برزخ

صورت عَجبُ الذَنَب در برزخ
در روایات زیادی از عجب الذنب بحث شده است که به چند روایت اشاره می شود:
الف: از امام صادق علیه السلام سؤال شد که آیا بدن میّت می پوسد؟ فرمود : آری تا آنجا که گوشت و استخوانی برای او باقی نمی ماند، مگر گِلی که از آن خلق شده است. این گِل در قبر به حالات گوناگون باقی است تا آنکه دوباره میت از آن خلق شود.[1]
ب: پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ عَلَی عجب الذنب الّذی یبقی من هذه النشأة الدنیا.»[2]
ج: «کلّ ابن آدم یبلى إلا عَجْب الذنب» همه ی اعضای بنی آدم فرسوده خواهد شد مگر عجب الذنب.»[3]
د: در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام در تفسیر آیه «فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا[4]» آمده: «و أخذوا قطعة- و هی عجب الذنب الذی منه خلق ابن آدم، و علیه یرکب إذا أعید خلقا جدیدا- فضربوه بها»[5] از تکه های انتهای مهره های گوساله گرفتند و به بدن آن مقتول زدند تا زنده شد.
«عجب» به معنای انتهای هر چیزی و بیخ دُم است و نیز به «ذنب» دم حیوان می گویند. ابن عربی می گوید: مراد از عجب الذنب چیزی است که خلقت بر آن استوار است و هرگز پوسیده نمی شود.[6]
ملامحسن فیض کاشانی می گوید: استعاره از صورت برزخی است. چون صورت برزخی ، آخرین چیزی است که صورت بدن مادی بدان قرار میگیرد و عجب الذنب هم در انتهای ستون فقرات انسان قرار دارد و قوام و ایستادگی بدن وابسته بدان است .[7]
ایشان معتقد است که آنانی که عجب الذنب را به نفس تأویل می کنند و یا کسانی که آن را کنایه از جزء باقی بعد از مرگ و یکتا گوهر غیر قابل تجزیه می دانند بخاطر این است که از ماده بی نهایت مجرّد است.
ملاصدرا نیز می گوید: بدان چون روح از بدن عنصری مفارقت کند وجود ضعیفی از بدن با او باقی می ماند که از آن در حدیث به عجب الذنب تعبیر شده است که برخی آن را عقل هیولائی و برخی هیولای اولی و برخی اجزاء اصل، می نامند.[8]
نتیجه بحث: ما خواستیم در مباحث صورتهای برزخی بگوئیم که صورت برزخی و بدن مثالی همان چیزی است که در روایات به آن گِل و عجب الذنب و طینت تعبیر می شود و این صورت در این جهان همراه با ماده یعنی بدن است پس از مرگ از او جدا می شود چون علاقه ای به مادّه ندارد.
[1]. الکافی، ج3، ص251.
[2]. کلمات المکنونه، ص257.
[3]. تفسیرالصافی، ج1، ص144.
[4]. بقره / 73.
[5]. تفسیر منسوب به امام
حسن عسگری علیه السلام، ص278.
[6]. فتوحات المکیه، باب64.
[7]. کلمات المکنونه، ص257.
[8]. مظاهرالالهیه، ص77.