یوزپلنگ یا یوز Acinonyx jubatus از خانواده گربهسانا

یوزپلنگ یا یوز (Acinonyx jubatus)، از خانوادهٔ گربه‌سانان است. این جانور در گذشته در بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبه‌قاره هند یافت می‌شد، اما امروزه با کاهش شدید جمعیت روبرو شده‌است.

از میان چهار زیرگونهٔ یوزپلنگ، یکی از زیرگونه‌ها که با نام «یوزپلنگ آسیایی» شناخته می‌شود در خطر جدی انقراض است و تعداد کمی از آن در دشت‌های مرکزی ایران به بقا ادامه می‌دهند.

این جانور به آسانی از دیگر گربه‌سانان تشخیص‌پذیر است و آن را نه تنها از روی خال‌های تو پُر روی بدن می‌توان متمایز کرد، که بدن باریک و کشیده، سر کوچک، چشم‌های بالا قرار گرفته و گوش‌های کوچک و تا حدودی پهن شمایلی یکتا به او می‌دهند. رگه‌های اشک برجسته (نوارهای مالار)، منحصر به یوزپلنگ، از گوشه چشم ها منشأ می‌گیرند و از بینی به سمت دهان می‌روند. نقش این رگه ها به خوبی شناخته نشده است.

یوزها می‌توانند سرعت خود را از حالت ایستاده در کمتر از ۳ ثانیه به بیش از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت برسانند. یوزپلنگ از خانواده گربه‌سانان به‌شمار می‌آید، اما به دلیل داشتن دست و پایی بلند، بدنی کشیده و باریک و سینه‌ای فراخ تا حدود زیادی به سگ‌های تازی شبیه‌است.

یوز تنها گربه‌سانی است که دور پنجه‌هایش شیار پوستی‌ای که همچون غلاف پنجه عمل کند ندارد. ناخن این جانور همواره برهنه هستند و این در ردپای جانور نیز آشکار می‌شود.

با ناخن‌هایی همواره رو به بیرون، پنجه این گربه‌سان بیشتر همانند پنجه سگ می‌ماند تا گربه. چنین ناخن‌هایی در هنگام سرعت گرفتن همان اثری را برای یوز ایفا می‌کنند که خارهای کفش دوندگان دوی سرعت در هنگام آغاز مسابقه.

دم عضلانی بلند عامل مهمی در تغییر جهت ناگهانی یوز در هنگامی است که شکار به سرعت مسیرش را عوض می‌کند؛ حالت فنری دم و اتصال آن به ستون فقرات از آن نقشی همچون سکان ساخته‌است.

یوزها بیشترین میزان مرگ و میر توله‌ها را در میان دیگر گربه‌سانان دارند. ۹۶–۹۴ درصد توله‌ها پیش از رسیدن به استقلال می‌میرند. مهم‌ترین دلیل‌های چنین مرگ و میری کشته شدن توسط درندگانی چون شیر، بیماری، رها شدن و کمبود غذا است.

کاهش تنوع ژنتیکی در یوزها به دلیل درون‌زایی به خاطر ارتباط کمتر دسته‌های یوز جداشده از هم توسط فعالیت‌های انسانی، دو اثر مهم بر آن‌ها گذاشته‌است: نخست بالا رفتن مرگ و میر توله‌ها و دوم افزایش حساسیت به بیماری‌های عفونی.

#جانوران #جانوران_شگفت_انگیز #گربه_سانان #یوزپلنگ #پستانداران #گوشتخواران #آفریقا #ایران #شکارچیان_شگفت_انگیز #ژنتیک #علمی #جانورشناسی #سگ_سانان #سرعت #حیات_وحش #طبیعت